شرایط عمومی نگارش قرارداد چیست؟

ارکان تشکیل‌دهنده یک قرارداد که گاهی اوقات از آن به «شرایط عمومی نگارش قرارداد» یاد می‌شود، همان مواد موافقت‌نامه (اعم از عنوان قرارداد، مدت، مبلغ و…) هستند که باید در تمام قراردادها ذکر شوند. مفاد و مواد تشکیل‌دهنده یک قرارداد بسته به نوع و موضوع آن می‌تواند متفاوت باشد. حال ممکن است قراردادی دارای 10 ماده باشد و قراردادی دیگر، 15 ماده. اساساً، این موضوع مورد توافق است که میزان جزئیات و مفاد هر توافقنامه را تعیین می‌کند.

به‌عنوان‌مثال، قرارداد رهن یک واحد آپارتمان پیچیدگی‌های چندان زیادی ندارد و احتمالاً در کمتر از 10 ماده این قرارداد تنظیم شود. درحالی که قراردادهایی نظیر مشارکت مدنی، جزئیات حقوقی فراوانی داردند و بندهای آن از 10 مورد تجاوز می‌کنند.

چارچوب اصلی و مواد مندرج در هر قرارداد شامل موارد زیر است:

1. عنوان و شرح قرارداد: نامی کوتاه و مختصر است که به‌طورکلی موضوع قرارداد را مشخص می‌کند؛ مانند اجاره‌نامه زمین کشاورزی، مبایعه‌نامه خودرو یا قرارداد شراکت کاری.
2. موضوع قرارداد: به طور خیلی ساده و مختصر، موضوع قرارداد، همان چیزی است که قرارداد برای آن منعقد می‌شود. به‌عنوان‌مثال، مبایعه‌نامه خودرو برای خرید اتومبیل نوشته می‌شود؛ پس در اینجا بیع خودرو همان موضوع توافقنامه است.
3. مشخصات طرفین توافق: اعم از کد ملی برای اشخاص حقیقی، شناسه ملی برای اشخاص حقوقی، شماره‌تلفن، آدرس محل سکونت و محل کار است.
4. مدت قرارداد: ماهیت برخی از معاملات به‌گونه‌ای است که نوشتن مدت قرارداد ضرورتی ندارد؛ مثل عقد صلح. بااین‌حال، برخی عقود مثل اجاره مبتنی بر مدت زمانی مشخص هستند که نشان‌دهنده مدت اعتبار توافق است.
5. مبلغ قرارداد: درست مثل مدت‌زمان، درمورد مبلغ نیز ممکن است قراردادی نیاز به نوشتن مبلغ داشته باشد، مانند ثمن معامله در عقد بیع یا قراردادی دیگر از آن بی‌نیاز باشد همچون عقد نکاح. در نتیجه، این ماهیت توافق طرفین است که تعیین می‌کند آیا مبلغ نوشته شو یا نه.
6. محل اجرای موضوع قرارداد: به مکانی اشاره دارد که در آن، تعهدات ناشی از قرارداد باید اجرا شود؛ مثلاً تحویل موضوع قرارداد مثل خودرو باید در شهر محل سکونت خریدار باشد یا فروشنده یا مکانی دیگر؟
7. تعهدات طرفین: مجموعه‌ای از وظایفی است که باید هر یک از طرف‌های قرارداد نسبت به دیگری رعایت کند. پایبند نبودن به تعهدات است که در اکثر اوقات منشأ ایجاد دعوی و اختلاف است؛ پس در نگارش این بند باید دقت زیادی به خرج بدهید.
8. شرایط فسخ قرارداد: مواردی هستند که با کمک آن‌ها طرفین می‌توانند به ادامه توافق پایان دهند. این موارد یا در قانون مشخص می‌شوند؛ مثل «خیار عیب» یا بر اثر توافق طرفین.
9. تضمین‌های قرارداد: مواردی که باعث می‌شوند هر کدام از طرفین نسبت به اجرای تعهدات طرف مقابل اطمینان بیشتری پیدا کنند؛ مثل اخذ سفته، چک یا ضمانت بانکی برای پرداخت به‌موقع مبلغ قرارداد.
10. نحوه حل‌وفصل اختلافات: در این ماده هر یک از طرف‌ها مشخص می‌کنند که در صورت وقوع اختلاف، مشکل پیش‌آمده را چطور و از چه راهی حل‌وفصل کنند. اصولاً در این بند از «شرط داوری» استفاده می‌شود تا مسیر حل اختلافات نسبت به مراجعه به دادگاه کوتاه‌تر شود.
11. فورس ماژور: فورس ماژور، اتفاقاتی است که خارج از اراده طرفین توافق رخ می‌دهد و می‌تواند سرنوشت قرارداد را دچار مخاطره کند مثل سیل، زلزله، طوفان، قطعی سراسری و ناگهانی اینترنت و…
12. نسخ قرارداد: تعداد نسخه‌های قرارداد که باید به تعداد طرفین توافق باشد و هر یک از آن‌ها یک نسخه را در دست داشته باشند.
13. تعداد و اسامی شاهدان

فراموش نکنید آنچه در نحوه نوشتن قرارداد اهمیت دارد، این است که پیش از امضای آن، حتماً متن قرارداد را به رؤیت یک وکیل متبحر در قراردادنویسی برسانید. چرا که او ضمن تسلط بر نحوه نگارش بخش‌های اصلی قرارداد می‌تواند مواد مغایر با قانون را شناسایی کند.