از ابتدای تاریخ تا به امروز، قراردادها نقش بسیار حیاتی در زندگی انسان داشته‌اند. در واقع تعهدات میان افراد، اساس روابط اجتماعی است. به زبان ساده هرگاه یک فرد قصد خرید یک خودرو را داشته باشد، با فروشنده تعهداتی برقرار می‌کند. اما آیا تا به حال پرسیده‌اید که این تعهدات چگونه شکل می‌گیرند؟ در این مقاله همراه ما باشید تا با یکی از مهمترین منابع تعهدات، یعنی قرارداد، آشنا شوید.
قرارداد چیست؟
اولین گام برای بررسی قرارداد ، آشنایی با تعریف آن است. برای این منظور، ابتدا باید به معنای لغوی آن بپردازیم. هنگامی که این واژه را در لغت‌نامه‌ها جستجو می‌کنیم، با واژه‌هایی نظیر “پیمان”، “عقد” و “کنترات” مواجه خواهیم شد. معنای حقوقی قرارداد نیز از معنای لغوی آن جدا نمی‌شود. در واقع عقد نوعی توافق الزام‌آور است که بین افراد محقق می‌شود و تکالیف و حقوق آنها را معین می‌کند. پس برای تحقق عقد، طرفین باید به توافق برسند و اراده آنها در جهت انجام موضوع عقد با یکدیگر جمع شود. در آخر نیز باید به تعریفی که قانونگذار در ماده 183 قانون مدنی ارائه داده است، اشاره کنیم. این ماده به عنوان می‌کند: “عقد عبارت است از اینکه یک یا چند نفر در مقابل یک یا چند نفر دیگر تعهد بر امری نمایند و مورد قبول آنها باشد”. لازم به ذکر است که عقود، دارای انواع متنوعی هستند که در ادامه به ذکر آنها خواهیم پرداخت.
کسب اطلاعات در مورد : وکیل پایه یک دادگستری
تفاوت عقد با قراردادها
همانطور که گفته شد عقد و قرارداد دو کلمه و اصطلاح حقوقی هستند که توسط افراد به جای یکدیگر به کار می‌روند. اما این دو اصطلاح حقوقی با یکدیگر تفاوتی دارند. علم حقوق، علم استفاده دقیق از کلمات است به طوری که هر کلمه، بار حقوقی مخصوصی خواهد داشت. در عرف حقوقی، عقد شامل آن دسته از عقودی است که در قانون مدنی به آنها اشاره شده باشد و این عقود به عنوان “عقود معین” نیز شناخته می‌شوند. از طرف دیگر، قرارداد معنای عام‌تری دارد و شامل تمامی انواع عقود اعم از عقود معین یا غیرمعین می‌شود.
قرارداد حقوقی
به عنوان یک مقدمه مهم برای بحث در مورد عقود، مفهوم عقد حقوقی بسیار اساسی است. عقد حقوقی، به عنوان یک نوع خاص از قرارداد، وقتی توسط یک وکیل متخصص در زمینه حقوق نگارش می‌شود و شرایط و تعهدات آن توسط وکیل مشخص می‌شوند، تشکیل می‌شود. این نوع از قرارداد اغلب در امور حقوقی و قانونی مورد استفاده قرار می‌گیرند، از جمله در قراردادهای مربوط به امور مالی، تجاری، خدمات حقوقی، اجاره و غیره. استفاده از وکیل در تنظیم این نوع قرارداد می‌تواند اطمینان بیشتری برای طرفین فراهم کند و از احتمال وقوع اشتباهات و اختلافات حقوقی کاسته شود.
دسته بندی قراردادها
حالا نوبت به دسته‌بندی انواع قراردادها است. ماده 184 قانون مدنی عنوان می‌کند: “عقود و معاملات باقسام ذیل منقسم می‌شوند: لازم، جائز، خیاری، منجز و معلق”.انواع عقود را می‌توان به شرح زیر دانست:
- عقود لازم: بر اساس ماده 185 قانون مدنی، این عقود پس از انعقاد، امکان فسخ آنها وجود ندارد، مگر در موارد اقاله و خیاراتی که در قانون ذکر شده باشند.
- عقود جایز: ماده 186 قانون مدنی، عقد جایز را عقدی معرفی می‌کند که قابل فسخ است، مگر در مواردی که حق فسخ اسقاط شده باشد یا بحث اشتراط ضمن عقد لازم مطرح باشد.
- عقود خیاری: این نوع عقود، قراردادی هستند که در آنها برای یکی از طرفین یا شخص دیگری، حق فسخ در نظر گرفته شده است. این نوع عقود در برخی موارد به عنوان عقود لازم شناخته می‌شوند (ماده 188 قانون مدنی).
- عقد منجز: این نوع عقد، عقدی است که بلافاصله پس از ایجاد آن، آثارش نیز به وجود می‌آید (ماده 189 قانون مدنی).
- عقد معلق: این نوع عقد، عقدی است که اراده طرفین آن را ایجاد کرده ولی آثار آن موکول به انجام موضوع دیگری شده است (ماده 189 قانون مدنی).
انواع قرارداد در قانون مدنی
در قانون مدنی، انواع مختلفی از قراردادها و عقود معین وجود دارد. به تفکیک این انواع، می‌توان به شرح زیر اشاره کرد:
- بیع: این عقد یکی از مهمترین عقود معین در قانون مدنی است. در این نوع قرارداد، فروشنده کالایی را در ازای دریافت پول به خریدار می‌فروشد.
- اجاره: در این نوع قرارداد، مستاجر در ازای پرداخت مبلغی برای مدت معین، از مالک منافع عین مستاجره خواهد بود.
- مزارعه: در این عقد، شخصی در زمین شخص دیگر به زراعت می‌پردازد و سود حاصل از آن بین آنها تقسیم می‌شود.
- رهن: این قرارداد، زمانی انعقاد می‌شود که مدیون مالی را تحت عنوان وثیقه به داین می‌دهد.
- مضاربه: اگر بین دو طرف (عامل یا مضروب) قرارداد مضاربه منعقد شود، به این معناست که یکی از طرفین با در اختیار داشتن سرمایهٔ دیگری به تجارت می‌پردازد و سود ناشی از آن بر اساس توافق بین آنها تقسیم خواهد شد.
حتما به مقاله ی حقوق مدنی چیست ؟ سر بزنید.
قواعد عمومی قرارداد در قانون مدنی
در قانون مدنی، ماده 190 به موضوع قواعد عمومی قرارداد و شرایط عمومی صحت آنها پرداخته است. این ماده عنوان می‌کند: “برای صحت هر معامله شرایط ذیل اساسی است:
- قصد طرفین و رضای آنها.
- اهلیت طرفین.
- موضوع معین که مورد معامله باشد.
- مشروعیت جهت معامله”.
قصد و رضای طرفین عقد از جمله اولین شرایط عمومی قراردادها می‌باشد. بر اساس ماده 191 قانون مدنی، عقد تنها با قصد ایجاد معامله محقق می‌شود. همچنین این قصد بایستی از طریق لفظ یا نوشته‌ای که دلالت بر آن کند، اعلام و اظهار گردد. به علاوه بایستی بگوییم که رضایت طرفین معامله به معنای عدم وجود اکراه و اجبار برای تنظیم قرارداد می‌باشد.
در ماده 210 قانون مدنی، به موضوع اهلیت طرفین قرارداد اشاره شده است. اهلیت طرفین به این معنا است که آنها باید شرایطی را داشته باشند که از نظر حقوقی مجاز و تواناییمند برای ورود به قرارداد باشند.
ماده 211 این قانون افرادی را که اهل می‌داند که بالغ، عاقل و رشید باشند. این سه شرط برای داشتن اهلیت در ورود به قرارداد ضروری است. اما بحث تفصیلی در مورد اینکه چگونه می‌توان افراد بالغ، عاقل و رشید را تعیین نمود، موضوعی است که در اینجا به طور جزئی و دقیق به آن پرداخت نمی‌شود. این موضوع ممکن است به تعیین سن قانونی بالغی، معیارهای روانشناختی، وضعیت حقوقی افراد و سایر عوامل مرتبط باشد که بسته به قوانین و مقررات مختلف در هر کشور متغیر باشد.
کسب اطلاعات بیشتر : انواع مسئولیت های حقوقی
قانون قراردادها
هنگامی که به قراردادهای معین اشاره می‌شود، برای تشخیص قانون حاکم بر آن عقد، باید به مواد مربوط به عقود در قانون مدنی مراجعه کرد. در واقع، تمامی احکام و شرایط مربوط به عقود معین در قانون مدنی ذکر شده‌اند. اما باید توجه داشت که برخی از عقود معین نیز خارج از حوزه قانون مدنی مطرح می‌شوند. برای دریافت اطلاعات درباره شرایط و احکام آنها، باید به قوانین دیگر مراجعه کرد. لازم به ذکر است که تمامی عقود غیرمعین نیز تحت حمایت ماده 10 قانون مدنی قرار دارند و به استناد به آن ماده مورد بحث و بررسی قرار می‌گیرند.
مدت قراردادها در قانون مدنی
تعیین مدت در قراردادها به این معناست که مشخص می‌شود تا چه زمانی موضوع مورد قرارداد و آثار ناشی از آن باید پابرجا بماند. به همین دلیل، تعیین مدت در تمامی عقود حائز اهمیت است، زیرا دارای آثار متنوعی از جمله خسارت‌هایی است که به یکی از طرفین وارد می‌شود. باید توجه داشت که قانونگذار در برخی از عقود مانند عقد اجاره یا مزارعه، تعیین مدت عقد را شرط اساسی صحت آن دانسته است. به عبارت دیگر، اگر در اینگونه عقود، مدت عقد مشخص نشود، عقد باطل خواهد بود.
بهتر است مدت عقد به صورت عدد و حروف نگارش شود تا مشکلات حقوقی به وجود نیاید. این اقدام باعث وضوح و قطعیت بیشتر در مورد مدت معاهدات می‌شود و از ابهامات حقوقی جلوگیری می‌کند.
تأثیرات قرارداد چیست؟
به طور کلی باید گفت که یکی از مهمترین تأثیرات پس از انعقاد و اعمال یک قرارداد، ایجاد تعهدات و تکالیف مربوط به موضوع مورد قرارداد است. به طریق ساده، هنگامی که شما با یک شخص دیگر به توافق می‌رسیدید و یک قرارداد را منعقد می‌کنید، تعهداتی برای شما و او پدید می‌آید. این تعهدات بر اساس موضوع قرارداد متفاوت هستند. به عنوان مثال، تأثیرات یک قرارداد اجاره با تأثیرات یک قرارداد خرید و سایر قراردادها متفاوت است. بنابراین، نمی‌توان برای تمامی تأثیرات قرارداد یک قاعده عمومی ارائه داد. اما نکته‌ای که قطعی است این است که ایجاد تعهدات و تکالیف، از جمله مهمترین تأثیرات قرارداد محسوب می‌شود.
روش‌های تدوین یک قرارداد موثر
بسیاری از افراد به شخصیت خود اعتماد کرده و عقود حقوقی و مالی خود را به صورت شخصی تنظیم می‌کنند. در واقع این افراد با مطالعه مواد قانونی یا براساس تجربه‌ی خود، متن قراردادهای خود را تهیه می‌کنند. اما باید به یاد داشت که تعداد زیادی از اختلافات حقوقی ناشی از عقود به همین دلیل است. اگرچه در دنیای اینترنت، مشاوره‌ها و نکات مرتبط با تنظیم یک قرارداد موجود است، اما تجربه نشان داده است که بهتر است این کار را به افراد متخصص و کاردان حقوقی بسپاریم. بنابراین، یکی از راه‌های امن و بدون دردسر برای تدوین یک قرارداد، استفاده از دانش و تجربه وکیل حقوقی است.
کمک از وکیل در تنظیم قراردادها
مانند آنچه در این مقاله بیان شده، موضوع قراردادها و مقررات آنها بسیار پیچیده و گاهی چالش‌برانگیز است. این استدلال که بحث عقود از جمله پیچیده‌ترین موضوعات حقوقی است، نشانگر اهمیت و پیچیدگی این حوزه در حقوق است. هر نوع قرارداد دارای شرایط و جزئیات خاصی است که فقط وکیلان متخصص در این زمینه می‌توانند به آنها مسلط باشند.اگر می‌خواهید از بروز اختلافات ناشی از قرارداد جلوگیری کنید، بهترین راه این است که از خدمات یک وکیل در تنظیم قرارداد استفاده کنید. پیشگیری از مشکلات همیشه بهتر از درمان آنهاست. گروه حقوقی لگاپین با سالها سابقه فعالیت به شما در تنظیم قراردادهای اصولی و موثر کمک می‌کند.
