به اعتبار ماده 2 قانون مسئولیت مدنی، در صورتی که عمل فرد موجب زیان مادی یا معنوی شود، دادگاه بلافاصله پس از بررسی و اثبات این اقدام، فرد را به تعویض خسارتهای مرتبط محکوم میکند. اگر زیان فقط به یکی از این دو صورت باشد، دادگاه وظیفه دارد فرد را به تعویض همان نوع خسارتی که ایجاد کرده، مجازات کند.
یکی از سوالات رایج که ممکن است مطرح شود، این است که آیا مسئولیت مدنی و حقوقی از یکدیگر متمایزند یا نه؟ و به طور کلی، مفهوم مسئولیت های حقوقی چیست و برای چه منظوری تعریف شده است؟
به این سؤال میتوان گفت که مسئولیت های حقوقی و مسئولیت مدنی به صورت کلی متفاوت ولی مرتبط با یکدیگر هستند. مسئولیت حقوقی به دو بخش مسئولیت مدنی و کیفری تقسیم میشود و مسئولیت مدنی، بخشی از مسئولیت های حقوقی را تشکیل میدهد.
از این رو مسئولیت های حقوقی به معنای تعهد و الزامی است که فرد برای رعایت قوانین دارد و میتواند به صورت مسئولیت کیفری یا مسئولیت مدنی مشخص شود. بنابراین، مسئولیت های حقوقی به معنای مسئولیت مدنی ناهمانی نیست، بلکه مفهوم گستردهتری را در بر میگیرد.
مسئولیت های حقوقی چیست؟
مسئولیت های حقوقی به مجموعهای از تعهدات و الزامات قانونی اشاره دارد که فرد یا نهادی باید به آن پایبند باشد. این مفهوم به منظور حفظ نظم و انضباط اجتماعی تدوین شده است و بر اساس قوانین و مقررات حقوقی یک جامعه شناخته میشود.
مسئولیت های حقوقی دارای دو بعد کلی است:
- مسئولیت مدنی: برای توضیح مفهوم مسئولیت مدنی، میتوان به ماده 1 قانون مسئولیت مدنی ایران که در سال ۱۳۳۹ تصویب شده است، اشاره کرد. به تبع این ماده، مسئولیت مدنی به صورت زیر تعریف شده است: “هر کس بدون مجوز قانونی، به صورت عمدی یا به دلیل عدم احتیاط، باعث صدمهای به جان، سلامتی، مال، آزادی، حیثیت، شهرت تجاری یا هر حق دیگری که طبق قانون برای افراد تضمین شده باشد، مسئول خسارت ناشی از این عمل میباشد.” هر گونه صدمهای، به شکل مادی یا معنوی، میتواند باعث مسئولیت مدنی شخص شود. همچنین، لازم به ذکر است که مسئولیت مدنی فقط مرتبط با حقوقی است که قانون اجازه و تأیید آن را داده باشد. به عبارت دیگر اگر قانون حقی را به شخص تضمین نکند، هیچگونه مسئولیت مدنی در این زمینه برای فرد وجود نخواهد داشت.
برای مطالعه ی بیشتر حتما به مقاله ی حقوق مدنی چیست ؟ سر بزنید.
- مسئولیت کیفری: در این حالت، شخص یا نهادی متخلف به عملی خلاف قانون متهم میشود و ممکن است تحت پیگرد قانونی و مجازاتهای کیفری قرار گیرد. این نوع مسئولیت به منظور تأمین امنیت جامعه و جلوگیری از اقدامات ضاربه است.
حقوقی عبارت است از تعهدات و الزاماتی که افراد و نهادها بر اساس قوانین و مقررات حقوقی جامعه باید به آنها پایبند باشند، و در صورت نقض، ممکن است به جبران خسارت یا مجازات کیفری منجر شوند.
برای کسب اطلاعات در رابطه با وکیل پایه یک دادگستری کلیک کنید.
انواع مسئولیت
قراردادی
مسئولیت مدنی میتواند از نوع قراردادی یا خارج از قرارداد و قهری باشد. در مسئولیت مدنی قراردادی، مبنای تعهد و مسئولیت وجود قرارداد است و فرد به دلیل نقض تعهدات موجود در قرارداد، مسئول میشود. به عبارت دیگر، وقتی کسی تعهداتی که از قرارداد به وجود آمده را اجرا نکند و باعث آسیبرسانی به طرف مقابل شود، باید جبران خسارت ایجاد شده را انجام دهد. این نوع مسئولیت بر اساس ریشه تعهد اصلی در قرارداد، مسئولیت قراردادی نامیده میشود.
مسئولیت قراردادی به معنای تعهدی است که ناشی از نقض مفاد یک قرارداد بین اشخاص ایجاد میشود. تعهد اصلی که در قرارداد تجسم مییابد و در نتیجه نقض آن، فرد موظف به اجرای تعهدات اصلی و جبران خسارتهای ناشی از عدم اجرای تعهدات خود میشود، به عنوان تعهد اصلی شناخته میشود. همچنین، تعهدی که به دلیل نقض قرارداد بر عهده متضرر قرار میگیرد و نتیجه این نقض خسارتی را به طرف مقابل وارد میکند، به عنوان تعهد ثانوی یا فرعی شناخته میشود. به طور مثال، هنگامی که فردی تعهدات خود را طبق یک قرارداد اجرا نکند و مسئول شناخته شود، علاوه بر انجام تعهدات اصلی، موظف است خسارتی را که به دلیل نقض تعهداتش به طرف مقابل وارد کرده، جبران کند که به آن تعهد ثانویه یا فرعی میگویند.
برای مطالعه ی بیشتر حتما به مقاله ی مهمترین منابع تعهدات : قراردادها سر بزنید.
غیر قراردادی
در مسئولیت خارج از قرارداد و قهری، منشأ مسئولیت قراردادی نیست؛ بلکه این مسئولیت از نتیجه انجام یک عمل مادی است که منجر به خسارت میشود و فرد متعهد به جبران آن خسارت میشود. ریشه این مسئولیت تخلف از تکالیف قانونی است که برای همه افراد وجود دارد. به همین دلیل، این نوع مسئولیت به عنوان نقطه مقابل مسئولیت قراردادی محسوب میشود و زمانی رخ میدهد که دو نفر با همدیگر هیچ قراردادی نداشته باشند و یکی از آنها عمداً یا غیرعمداً به نفر دیگر خسارت وارد کند. به عنوان مثال، طبق قوانین باید در رفتار و کردار خود احتیاط را رعایت کرد و از تخلف از قوانینی مانند قتل یا سرقت خودداری کرد. حال اگر کسی از این قوانین تخلف کند و نتیجه این تخلف خسارتی به غیر وارد شود، ملزم است آن را جبران کند. مبنای این مسئولیت برای جبران خسارت، تخلف از قوانین و نه مسئولیت قراردادی است.
در حقوق داخلی و نظام مسئولیت مدنی امروزه، تمرکز بیشتر بر روی جبران خسارات است و تلاش میشود تا خسارات و زیانهای ناشی از اعمال افراد بدون جبران نماند. این مطلب از اهمیت بسزایی برخوردار است، زیرا بسیاری از افراد از این مسئولیتها آگاه نیستند و در بسیاری از مواقع، با انجام اعمالی مسئولیت مدنی را بر عهده میگیرند. این مسئولیت ممکن است مجازات حبس را به دنبال نداشته باشد، اما میتواند ضرر و زیان مادی زیادی را برای افرادی که متضرر میشوند، به همراه داشته باشد. به علاوه، برخی افراد گمان میکنند که مسئولیت مدنی فقط زمانی وجود دارد که یک قرارداد را نقض کنند، اما همانطور که دیدیم، این درست نیست و مسئولیت مدنی میتواند حتی خارج از قرارداد هم محقق شود.
نکات
مسئولیت های حقوقی یک مفهوم اساسی در حقوق است که به مجموعهای از تعهدات و وظایف حقوقی اشاره دارد که اشخاص باید طبق آنها عمل کنند. در اینجا چند نکته مهم درباره مسئولیت های حقوقی را بیان میکنم:
مبنای حقوقی: مسئولیت های حقوقی بر اساس قوانین و مقررات حقوقی یک کشور تعیین میشود. این مبنا میتواند شامل قوانین مدنی، کیفری، مالی، مدیریتی و غیره باشد .
نوعیت تعهدات: مسئولیت ها ممکن است از نظر نوعیت تعهدات، شامل تعهدات قراردادی و غیرقراردادی باشد. تعهدات قراردادی از اجرای قراردادها ناشی میشوند، در حالی که تعهدات غیرقراردادی بر پایه قوانین و مقررات عمومی و تعارضات اجتماعی تعیین میشوند.
مبنای مسئولیت: مسئولیت ها میتواند بر اساس اعمال فعلی (مانند عملیات مرتبط با قتل یا سرقت) یا عدم اقدام (مانند عدم اجرای تعهدات قراردادی یا ترک وظایفی که باید انجام میشدند) تعیین شود.
منشأ مسئولیت: مسئولیت ها ممکن است از منشأهای مختلفی ناشی شود، از جمله عملیات قانونی، تصمیمات دادگاه، قراردادها، استانداردها و مقررات صنعتی و غیره.
موضوع مسئولیت: موضوع مسئولیت ها میتواند شامل جبران خسارتها،
، اجرای تعهدات قراردادی، توسعه استانداردها و مقررات و موارد دیگر باشد.
پاسخگویی: مسئولیت ها به این معناست که افراد باید پاسخگوی اعمال و ترکیبات حقوقی خود باشند و در صورت نقض یا عدم اجرای تعهدات، ممکن است مورد پیگیری قرار گیرند.
اهمیت اجتماعی: مسئولیت ها در جامعه برای حفظ نظم، اعتماد عمومی و تعادل اجتماعی بسیار اهمیت دارد. احیاناً، اعمال مسئولیت های حقوقی میتواند به توسعه و تعمیق عدالت و برابری در جامعه کمک کند.
با توجه به این نکات، مسئولیت های حقوقی به عنوان یکی از مفاهیم بنیادین حقوق، در فرآیندهای حقوقی و اجتماعی بسیار حیاتی است و برای حفظ ترتیب و عدالت در جامعه ضروری میباشد.
مطالعه بیشتر : شناخت حقوق ملکی
نیاز به وکیل در مسئولیت حقوقی
اگر موضوع مسئولیت های حقوقی پیچیده و معقول است، استفاده از خدمات حقوقی و وکیل متخصص میتواند بسیار مفید باشد. وکیل با تجربه و دانش حقوقی میتواند به شما کمک کند تا بهترین راه حل برای موضوع خود را پیدا کنید و از حقوق و منافع شما بهترین بهره را ببرید.
اگر میخواهید مطالبه حقوقی یا دفاع از خود را در دادگاه یا قبل از آن انجام دهید، استفاده از وکیل ضروری است. وکیل میتواند به شما کمک کند تا اطلاعات و شواهد لازم را جمع آوری کنید، اظهاراتتان را آماده کنید و نیز نقش مدافعی را در دادگاه به عهده بگیرد.
مواجهه با مسئولیت های حقوقی ممکن است زمانبر و پیچیده باشد و به دانش حقوقی کافی نیاز دارد. استفاده از وکیل به شما کمک میکند تا از این طریق، زمان و انرژی خود را برای مواضعتان مدیریت کنید.
وکیل میتواند به عنوان مشاور شما در جریان پرونده، حقوق شما را به دقت بررسی کند و از حقوق و منافع شما در مواجهه با طرف مقابل دفاع کند.
وکیل میتواند به عنوان میانجی و مذاکره کننده در تلاش برای حل اختلافات و رسیدن به توافق بین طرفین نقش بسیار مهمی ایفا کند.
هرگونه تصمیم درباره استفاده از وکیل برای موارد مسئولیت های حقوقی باید با توجه به شرایط و موضوعات خاص مورد بررسی قرار گیرد و بهتر است با توجه به شرایط خود و نیازهای حقوقی، تصمیمگیری شود.